DİL VE KONUŞMA GÜÇLÜĞÜ;
Dil gelişiminde beklenen aşamalarda gecikmeler olması, konuşmanın, dikkati konuşana çekecek kadar normalden farklılık göstermesi ve iletişimin bozulduğu, koptuğu durumlardır. Konuşmanın akışında, ritminde, tizliğinde, vurgularında, ses birimlerinin çıkarılışında, eklemlenişinde, artikülasyonunda, anlamında bozukluk bulunmasıdır.
Dil ve Konuşma Güçlüğünün Nedenleri Yapısal Nedenler:
Konuşma bozukluklarının bazıları; konuşma organlarının yeteri kadar işlevsel olmamasından ve bazı yetersizliklerden kaynaklanır. Örneğin; dudak damak yarıklığı, diş problemleri, dilaltı bağının uzun olması, çene kasları, sinir sistemi zedelenmeleri (CP) , görme ve işitme yetersizliği, zihinsel yetersizlik… Sosyal ve Psikolojik Nedenler: Bazen konuşma bozukluklarında, konuşma organları normal gelişimde olduğu halde konuşma görevlerini gereği gibi yapamamaktadırlar. Bunun nedenleri arasında; evde konuşulan dilin niteliğinin bozuk olması, yabancı dil kullanılması, model olacak kişilerin azlığı, uyaran yetersizliği, yanlış öğrenmeler ve alışkanlıklar, aile içi şiddetli çatışmalar, uyum problemleri, içe kapanıklık, ekonomik ve göç sorunları…
Dil ve Konuşma Güçlüğünün Türleri Dil ve konuşma bozuklukları birçok şekilde ortaya çıkmaktadır. Dil ve konuşma bozukluklarını aşağıdaki şekilde sınıflandırmak mümkündür;
A. Konuşma Bozuklukları
1.Söyleyiş Bozuklukları ( Artikülâsyon Bozuklukları) Atlama ( Sesin Düşürülmesi) Yerine Koyma ( Sesin Değiştirilmesi) Sesin Eklenmesi Sesin Bozulması
2.Ses Bozuklukları Ses Perdesi Bozuklukları Ses Yüksekliği Bozuklukları Ses Kalitesi Bozuklukları
3.Konuşma Akışındaki Bozukluklar Acele-Karmaşık Konuşma Kekemelik
B. Dil Bozuklukları
1. Gecikmiş Dil
2. Söz Yitimi
3. Belirli Dil Yetersizlikleri
C. Diğer Dil ve Konuşma Bozuklukları
1. Beyin Felci ile İlgili Dil ve Konuşma Bozuklukları
2. İşitme Bozukluğuna Bağlı Konuşma Bozuklukları
3. Yarık Damak ve Yarık Dudakla İlgili Konuşma Bozuklukları
4. Zekâ Geriliği, Öğrenme Bozukluğu ve Duygusal Problemlere Bağlı Dil Bozuklukları
5. Bilingualizm (evde iki dil kullanımı) ve Yöresel Konuşmalara Bağlı Dil Bozuklukları
Eğitimi Dil ve konuşma problemi olan çocuklarda öncelikle bozukluğun türü ve derecesi bir uzman tarafından belirlenmelidir. Aile ve öğretmen, uzmanla işbirliği içinde olmalıdır. Bozukluğun nedeni belirlenmişse bu neden ortadan kaldırılmalı ya da mümkün olan en az düzeye indirilmelidir. Neden tıbbi bir sorundan kaynaklanıyorsa tıbbi müdahalenin yapılması sağlanmalıdır. İşitme kaybından kaynaklanan dil ve konuşma bozukluklarında KBB (Kulak Burun, Boğaz ) uzmanından yardım alınmalı ve işitme cihazı kullanılmalıdır. Eğitime geçmeden önceki bir diğer önemli nokta ise çocuğun probleminin farkına vardırılmasıdır. Çocuk problemini bilir ve terapiye istekli hale gelirse başarı oranı artacaktır. Dil ve konuşma bozukluğu olan çocukların bazıları, uzmanların uygun görmesi haline, engelinin türü ve derecesine göre normal çocukların eğitim aldığı kurumlarda eğitimlerine devam edebilirler. Bazıları konuşma terapisinin yanında normal okullardaki eğitimine de devam edebilirken daha ağır derecede dil ve konuşma problemi olan çocuklar sadece özel eğitim kurumlarında konuşma terapisi ağırlıklı bir eğitim almaktadırlar.
Ailelere Öneriler
Acımak, merhamet göstermek gibi davranışlardan kaçının. Endişeli bakmayın. Konuşmasındaki problemden dolayı cezalandırma tehdidinde bulunmayın ve suçlamayın. Problemli konuşmadan çok akıcı konuştuğu bölümlerin üzerinde durun. Akıcı olmayan konuşmayı kesmesini söylemeyin. Konuşmaya başlamadan önce durup derin nefes almasını söylemeyin. Durup tekrar başlamasını istemeyin. Konuşmaya başlamadan önce düşünmesini önermeyin. Onun yerine cevap vermeyin ya da takıldığı yerleri tamamlamayın. “Hayır, dur yapamazsın” gibi ifadeleri sık kullanmayın. Onun yaşı ve olgunluk düzeyine uygun beklentiler içinde olmaya özen gösterin.
Öğretmenlere Öneriler
Öğrenciniz konuşurken sabırlı olmaya özen gösterin. Öğrencinizle iletişime her zaman hazır olduğunuzu hissettirin. Öğrencinizin konuşmaya istekli olmadığı durumlarda konuşması için zorlamayın. Öğrenciniz konuşurken sorun yaşadığında cümlesini onun yerine tamamlamayın, sözcük eklemeyin. Öğrencinizin konuşmasına müdahale etmeden, göz kontağını sürdürün. Konuşmaya uygun jest ve mimikler kullanın ancak bunların abartılı olmamasına dikkat edin. Öğrencinizin ne söylediğine odaklanın ve onu sözel etkinliklere katılmasını sağlamak için cesaretlendirin. Siz konuştuktan sonra öğrencinizin size cevap vermesi için yeterli zaman tanıyın. Öğrencinin iletişimini kolaylaştıracak araç ve gereçler (bilgisayar, vb.) kullanmasını destekleyin. Öğrencinizin olumlu davranışlarını ödüllendirin. Öğrencinizin söylediklerini anlamadıysanız, söylediğini tekrar etmesini isteyin. Öğrenciniz etkinliklere katılmakta istekli olmadığında konuşması için zorlamayın öğrencinin kendini ifade etmesi olanak sağlayın. Aile ve uzmanlarla iş birliği yaparak öğrencinizin dil ve konuşma güçlüğüne yönelik alınacak önlem ve stratejileri belirleyin. Sınıftaki diğer öğrencilerle birlikte öğrencinizin dil ve konuşma becerileri ile güven duygusunu geliştirmesini sağlayacak tedbirleri belirleyin. Öğrencinizi kendi içinde gösterdiği gelişme ile değerlendirin ve öğrencinizin yapamadıklarına değil yapabildiklerine yoğunlaşın.